Η Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα

  

Η Μεγάλη Εβδομάδα ονομάζεται «Μεγάλη», διότι μεγάλα είναι τα γεγονότα πού εορτάζουμε και διότι απερίγραπτες υπήρξαν οι ωφέλειες τις οποίες λάβαμε αυτή την εβδομάδα: σταμάτησε ὁ πόλεμος του ανθρώπου προς τον Θεό, καταργήθηκε ὁ θάνατος και η εξουσία του Διαβόλου, εξαφανίστηκε η κατάρα και έγινε η συμφιλίωση του Θεού με τους ανθρώπους.

Οι ακολουθίες της Μ.. Εβδομάδας είναι πρωινές, δηλαδή είναι ὁ Όρθρος κάθε ημέρας. Για να μπορεί όμως ο λαός να τις παρακολουθήσει, «κατ᾿ οικονομίαν» ψάλλονται το απόγευμα της προηγουμένης. Δηλαδή το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων ψάλλεται ο Όρθρος της Μ. Δευτέρας, απόγευμα της Μ. Δευτέρας, ψάλλεται ο Όρθρος της Μ. Τρίτης κ.ο.κ. (το πρωὶ ψάλλονται οι Ώρες και ο Εσπερινός της επομένης).

Μεγάλη Εβδομάδα: ακολουθίες

ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
(Κυριακή Βαΐων Βράδυ)
Την ημέρα αυτή επιτελούμε ανάμνηση δύο γεγονότων. Πρώτον, του ενάρετου Ιωσήφ (υιού του Ιακώβ και δισέγγονου του Αβραάμ), ο οποίος είναι τύπος του Χριστού. Και οι δύο φθονήθηκαν, πωλήθηκαν, καταβιβάστηκαν σὲ λάκκο – τάφο, βασανίστηκαν, δοξάσθηκαν (ως πρωθυπουργός του Φαραώ – ως αναστάς Κύριος) και έθρεψαν τον λαό (με το φυλαγμένο σιτάρι – με τον Άρτο της ζωής, το Πανάγιο Σώμα Του). Δεύτερον, της ακάρπου συκής, την οποία καταράστηκε ὁ Κύριος, για να δείξει το τέλος της άκαρπης εβραϊκής Συναγωγής, αλλά και τη μοίρα όλων αυτών που δεν παρουσιάζουν πνευματικούς καρπούς.
 
ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ
(Μ. Βράδυ)
Τη Μ. Τρίτη επιτελούμε ανάμνηση: Πρώτον, της παραβολής των δέκα Παρθένων, καλούμενοι και εμείς να υποδεχθούμε τον Χριστό με λαμπάδες αρετών (ιδιαιτέρως της ελεημοσύνης) και δεύτερον, της παραβολής των Ταλάντων καλούμενοι και εμείς ν᾿ αυξήσουμε τα χαρίσματά μας.
Τ᾿ ανωτέρω μας τα θυμίζει η Εκκλησία μας με τους ύμνους της ημέρας, διότι ο Χριστός θα έλθει αιφνίδια είτε, ειδικά, τη στιγμή του θανάτου μας, είτε, γενικά, στη Δευτέρα Παρουσία Του. Και θα μάς ζητήσει να Τού παρουσιάσουμε την πρόοδό μας, έστω και μικρή (στην παραβολή των Ταλάντων καταδίκασε τον τρίτο δούλο, διότι δεν παρουσίασε αύξηση του ενός ταλάντου του – παρ᾿ ότι, σύμφωνα με τούς Πατέρες, αυτός κατά τα άλλα ήταν τηρητής του Νόμου).
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
(Μεγάλη Τρίτη Βράδυ)
Την ημέρα αυτή επιτελούμε ανάμνηση τριών γεγονότων:
α. Της αλείψεως του Κυρίου από γυναίκα πόρνη με μύρο τριακοσίων δηναρίων (τότε το μεροκάματο ήταν ένα δηνάριο).
β. Της συγκλήσεως του Συνεδρίου των Ιουδαίων για καταδίκη του Χριστού και
γ. Της αναχωρήσεως του Ιούδα προς τούς Αρχιερείς με τους οποίους συμφώνησε την προδοσία, (γι᾿ αυτὴν καθιερώθηκε από τους Αποστολικούς χρόνους ἡ νηστεία της Τετάρτης).
Στο τέλος της ακολουθίας ψάλλεται και το περίφημο «Τροπάριο της Κασσιανής», της ευσεβούς και λογίας αυτής υμνογράφου του Βυζαντίου, την οποία οι ευφάνταστοι μυθιστοριογράφοι παρουσίασαν ως πόρνη.
Πόρνη δεν ήταν ἡ Κασσιανή, ἡ ποιήτρια, αλλά η ηρωίδα του ποιήματός της, η γυναίκα δηλαδή που άλειψε με μύρα τον Κύριο. Το απόγευμα της Μ. Τετάρτης (πριν από την ακολουθία του Νυμφίου) τελείται στους Ἱ. Ναούς και το Ιερό Ευχέλαιο.

ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
(Μ. Τετάρτη Βράδυ)
Τη Μ. Πέμπτη επιτελούμε ανάμνηση:
α. Της νίψεως των ποδών των Αποστόλων από τον Κύριο.
β. Του Μυστικού Δείπνου.
γ. Της θαυμαστής προσευχής του Κυρίου προς τον Πατέρα Του, και
δ. Της προδοσίας του Κυρίου από τον μαθητή Του Ιούδα.
Το βράδυ αυτό τελείται ο Μυστικός Δείπνος, από τον οποίο φεύγει ο Ιούδας για την προδοσία, και ο Χριστός νίπτει τα πόδια των Μαθητών Του. Ακολούθως μεταβαίνουν στην κοιλάδα των Κέδρων, όπου, μετά την Αρχιερατική Προσευχή, καταφθάνει ο Ιούδας με τη συνοδεία του και με φίλημα Τον προδίδει. Κατόπιν ο Ιησούς φέρεται στους Αρχιερείς Άννα και Καϊάφα, οι Μαθητές σκορπίζονται, πλην του Ιωάννου και Πέτρου, ο οποίος όμως Τον αρνείται τρις. Στο Συνέδριο καταδικάζεται επειδή ομολογεί ότι είναι ο Χριστός και στη συνέχεια εμπαίζεται ποικιλοτρόπως.
Τη Μ. Πέμπτη τελείται η Θεία Λειτουργία σ᾿ ανάμνηση της πρώτης Λειτουργίας, η οποία παραδόθηκε το εσπέρας της ημέρας αυτής από τον Κύριο στο Υπερώο της Ιερουσαλήμ. Τελείται λοιπόν η Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, διότι αυτή συνάπτεται σε Εσπερινὸ και γίνεται το πρωί της Μ. Πέμπτης αντί το εσπέρας, επειδή το απόγευμα θα γίνει ὁ Όρθρος της Μ. Παρασκευής.
 
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
(Μ. Πέμπτη Βράδυ)
Την ημέρα αυτή επιτελούμε ανάμνηση των Παθών του Κυρίου, δηλαδή των εμπτυσμών, των ραπισμάτων, των ύβρεων κ.λπ. και κυρίως της σταυρώσεως και του φρικτού θανάτου Του. Επίσης την ομολογία του Λῃστού που έκανε στον σταυρό, ότι ὁ Κύριος είναι Βασιλεύς ουράνιος και την παράκλησή του να τον θυμηθεί στη Βασιλεία Του.
Διαβάζονται οι δώδεκα σχετικές με το Πάθος του Κυρίου περικοπές, από τις περιγραφὲς των τεσσάρων Ευαγγελιστών (τα λεγόμενα δώδεκα Ευαγγέλια). Μεταξύ πέμπτου και έκτου Ευαγγελίου, λιτανεύεται εντός του Ναού ο Εσταυρωμένος και τοποθετείται στο μέσο για προσκύνηση.
Το πρωὶ της Παρασκευής διαβάζονται οι «Μεγάλες Ώρες» Α´, Γ´, ΣΤ´ και Θ´ (λέγονται μεγάλες λόγῳ διαρκείας και διότι αναφέρονται σε μεγάλα γεγονότα). Αμέσως μετά τις Ώρες ακολουθεί ὁ Μεγάλος Εσπερινὸς στον οποίο διαβάζεται Ευαγγέλιο, κατὰ τη διάρκειᾳ του οποίου γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου. Μετὰ από λίγο τοποθετείται πάνω στο ιερό Κουβούκλιο, (αυτό που μοιάζει με κενοτάφιο), ένα ύφασμα, πάνω στο οποίο είναι ζωγραφισμένος ἢ κεντημένος ὁ Κύριος ως νεκρός· αυτό το ύφασμα λέγεται «Επιτάφιος».
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
(Μ. Παρασκευὴ Βράδυ)
Το Μ. Σάββατο επιτελούμε ανάμνηση της ταφής του Σώματος του Χριστού, από το οποίο δε, χωρίστηκε ἡ Θεότητά Του και της καθόδου της Ψυχής Του στον Άδη, ενωμένη και αυτή με την παντοδύναμη Θεότητά Του. Εκεί νίκησε τον Άδη και ελευθέρωσε τις κρατημένες σ᾿ αυτὸν ψυχὲς (όσες, φυσικά, πίστευσαν).
Σήμερα, Σάββατο, ὁ Κύριος αναπαύεται, όπως ο Θεὸς αναπαύτηκε μετά τη Δημιουργία τῶν ἕξι ἡμερῶν, «τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ». Το Σάββατο αυτὸ τοῦ Νόμου και της Δημιουργίας προετύπωνε τὸ Σάββατο του Κυρίου: Την ανάπαυση Του στον τάφο. «Ὑπνοῖ ἡ Ζωή», (γι᾿ αυτό κάθε Σάββατο θυμούμεθα τους κεκοιμημένους και τελούμε Μνημόσυνα).
Την τρίτη ημέρα ενώθηκε πάλι η Ψυχὴ με το Σώμα και Ανέστη ο Κύριος εκ νεκρών.
Κατ᾿ αυτὸν τον τρόπο, η Ψυχὴ του Κυρίου νίκησε τον Άδη και το Σώμα νίκησε το θάνατο, επειδή ήταν ενωμένα με τη Θεότητά Του.
Το Μ. Σάββατο πρωί γίνεται ο Εσπερινὸς του απογεύματος, δηλαδή του Πάσχα, μαζί με τη Θ. Λειτουργία του Μ. Βασιλείου. Έχει αναστάσιμο χαρακτήρα και ο λαὸς την ονομάζει «πρώτη Ανάσταση».
Απὸ της Αγίας Κυριακής του Πάσχα αρχίζει άλλη περίοδος του εκκλησιαστικού έτους, ἡ περίοδος του ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΑΡΙΟΥ.
Η τριήμερη ταφή του Κυρίου εξηγείται ως εξής: Πρώτη ημέρα, η Παρασκευή από 3 μ.μ. μέχρι τη δύση του ηλίου. Δεύτερη ημέρα, το Σάββατο, ολόκληρο 24ωρο. Τρίτη ημέρα, από τη δύση του ηλίου του Σαββάτου μέχρι περίπου τα μεσάνυκτα της Κυριακής.