Η 28η Οκτωβρίου 1940 αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές στιγμές στην νεότερη ελληνική ιστορία. Δεν είναι όμως μόνο μία στρατιωτική ή εθνική νίκη. Είναι και μια πνευματική παρακαταθήκη, που φέρει ισχυρά θεολογικά μηνύματα: πίστη, ελευθερία, αυτοθυσία και αγάπη προς την πατρίδα και τον συνάνθρωπο.
Το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα επέδωσε τελεσίγραφο στον πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, απαιτώντας την ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Η απάντηση του Μεταξά –το θρυλικό «ΟΧΙ»– έγινε η αρχή της ελληνικής συμμετοχής στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μέσα σε λίγες ώρες, ο ελληνικός λαός, παρά τη φτώχεια, τον κακό εξοπλισμό και τις δύσκολες συνθήκες, αντιστάθηκε ηρωικά στα βουνά της Πίνδου. Ο ελληνικός στρατός όχι μόνο αναχαίτισε την ιταλική εισβολή αλλά και αντεπιτέθηκε, απελευθερώνοντας τμήματα της Βορείου Ηπείρου.
Η νίκη αυτή είχε διεθνή απήχηση και θεωρήθηκε θαύμα, καθώς για πρώτη φορά μια μικρή χώρα έστεκε αντίσταση στον Άξονα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσώρτσιλ είπε:
«Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες.»
Αν κοιτάξουμε μέσα από το πρίσμα της Ορθόδοξης θεολογίας, το «Όχι» δεν είναι απλώς μια πολιτική πράξη. Είναι μαρτυρία αρετής, που θυμίζει τους μάρτυρες της πίστης: όσους προτίμησαν να υποφέρουν παρά να προδώσουν την αλήθεια.
Οι Έλληνες του 1940, άνδρες και γυναίκες, ενήργησαν με αυτοθυσία και ενότητα, όπως οι πρώτοι χριστιανοί. Η πίστη στον Θεό, που για πολλούς αποτέλεσε πηγή δύναμης και ελπίδας, φώτισε την καρδιά τους μέσα στο σκοτάδι του πολέμου.
Η Ορθόδοξη παράδοση τιμά ιδιαίτερα τη θυσία για τον πλησίον. Ο Χριστός μας δίδαξε:
«Μεγαλυτέραν ταύτης αγάπην ουδείς έχει, ίνα τις την ψυχήν αυτού θη υπέρ των φίλων αυτού.» (Ιω. 15,13)
Αυτό ακριβώς έπραξαν όσοι πολέμησαν το 1940. Πολλοί νέοι άφησαν τις οικογένειες και τα όνειρά τους, για να υπερασπιστούν την πατρίδα, την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.
Οι γυναίκες της Πίνδου, κουβαλώντας εφόδια και τραυματίες στα χιονισμένα βουνά, έγιναν ζωντανές εικόνες της διακονίας, της Μαρίας της Μαγδαληνής, της Αγίας Φιλοθέης και των ανώνυμων αγίων της καθημερινότητας.
Η Εκκλησία δεν έμεινε αμέτοχη. Πολλοί ιερείς βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή. Τελούσαν θεία λειτουργία μέσα στα χαρακώματα, στήριζαν πνευματικά τους στρατιώτες και πρόσφεραν πνευματική παρηγοριά στον πόνο του πολέμου.
Κάποιοι κληρικοί και μοναχοί έσωσαν Εβραίους και διωκόμενους, όπως ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Χρυσόστομος, που έσωσε ολόκληρη την εβραϊκή κοινότητα του νησιού του. Αυτές οι πράξεις είναι μαρτυρία πραγματικής χριστιανικής αγάπης χωρίς διακρίσεις Στην εποχή μας, όπου οι αξίες συχνά αλλοιώνονται, η 28η Οκτωβρίου μάς θυμίζει ότι:
-
Η ελευθερία είναι δώρο Θεού αλλά και καρπός ευθύνης.
-
Η πίστη και η πατρίδα δεν είναι ξεπερασμένες έννοιες, αλλά βαθιά ριζωμένες στην ταυτότητα του λαού μας.
-
Η ενότητα και η αγάπη για τον άλλον είναι η μόνη απάντηση στον διχασμό, τον εγωισμό και την πνευματική κρίση.
Η 28η Οκτωβρίου είναι ημέρα εθνικής υπερηφάνειας αλλά και πνευματικής περισυλλογής. Ο Θεός ήταν και είναι παρών στην ιστορία του λαού μας, όχι για να μας απαλλάξει από τον πόνο, αλλά για να ευλογεί τις θυσίες εκείνων που αγωνίζονται με πίστη και αρετή.
Ας προσευχηθούμε για ειρήνη στον κόσμο και για να έχουμε το θάρρος των προγόνων μας, όχι μόνο σε καιρό πολέμου, αλλά και στην καθημερινή μας ζωή, με πίστη, φως και αγάπη Χριστού.
